Μουσείο Design Θεσσαλονίκης: Ένα όραμα σε αποθήκες

Κεντρική Εικόνα: Design Museum, Λονδίνο | Πηγή: willmottdixoninteriors.co.uk

Είναι προφανές ότι η Ελλάδα προσφέρει μία πληθώρα μουσείων: αρχαιολογικά, βυζαντινά, τέχνης, φωτογραφίας, κινηματογράφου, με τη λίστα να συνεχίζεται. Φυσικά, αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού είναι μία από τις χώρες του κόσμου που μπορεί να υποστηρίξει, λόγω της μακράς Ιστορίας της, μουσεία ποικίλων θεμάτων, διάσπαρτα σε όλες τις πόλεις. Ωστόσο, ένα θέμα είναι αυτό που λείπει -και μάλλον θα συνεχίζει να εκλείπει- από τη μουσειακή της γκάμα: ένα μουσείο αφιερωμένο στο design.

Γιατί, όμως, αν και έχει γίνει το βήμα -εδώ και σχεδόν 30 χρόνια- για το πρώτο Μουσείο Design της Ελλάδας, το εγχείρημα εξακολουθεί να μένει κυριολεκτικά άστεγο; Και τι είναι, τέλος πάντων, ένα μουσείο design;

Μουσεία Design: Σπίτια σύγχρονων «θησαυρών»

Εδώ και πολλές δεκαετίες, τα μουσεία που αφορούν τον χώρο του design έχουν ανοίξει τις πόρτες τους σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Ίσως το έναυσμα για ένα νέου είδους μουσείο να το έδωσε το La Triennale, το μακρινό 1923, στο Μιλάνο. Ως χώρος που προοριζόταν για τη φιλοξενία και έκθεση αντικειμένων τέχνης και design, το μουσείο είχε εκθέσει τα έτη 1936-1996 δεκατρείς εκθέσεις, ενώ τώρα συνεχίζει τις εκθέσεις του μετά από ένα διάλειμμα είκοσι χρόνων.

Giro Giro Tondo. Design for Children, the 10th edition of the Triennale Design Museum (2017-2018) | Πηγή εικόνας: images.divisare.com

Φυσικά, ακολουθούν και άλλα μουσεία παρόμοιας φιλοσοφίας. Το The Bauhaus-Archiv στο Βερολίνο, το Design Museum στην Κοπεγχάγη (ιδρύθηκε το 1980), το MUMEDI (Mexican Museum of Design, ίδρυση: 2002) στην Πόλη του Μεξικού, το Red Dot Design Museum στη Σιγκαπούρη, και προφανώς τα Μουσεία Design του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης, είναι μερικά από τα πολλά «σπίτια», όπου εκθέματα που αφορούν το design βρήκαν χώρους έκθεσης και έγιναν προσιτά στο ευρύ κοινό. 

Dot Design Museum στη Σιγκαπούρη | Πηγή εικόνας: red-dot.org

Γιατί, άραγε, η Ελλάδα λείπει από αυτό τον κατάλογο μουσείων αφιερωμένων στο design;

Μουσείο Design Θεσσαλονίκης: Το «άστεγο» μουσείο

H περίπτωση της Ελλάδας δεν αποτελεί κατά τα φαινόμενα εξαίρεση, τουλάχιστον ως προς την πρόθεση ίδρυσης ενός αντίστοιχου μουσείου. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε, η χώρα είναι τόπος ενός μεγάλου αριθμού μουσειακών χώρων -που συνοδεύουν τους πολλούς αρχαιολογικούς χώρους- κάθε είδους, διάσπαρτων ανά την επικράτειά της. 

Πηγή εικόνας: momus.gr

«Πατέρας» της πρόθεσης για την ίδρυση του πρώτου Μουσείου Design της Ελλάδας, ήταν ο γνωστός designer Στέργιος Δελιαλής. Ταξιδεύοντας ο ίδιος σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, θέλησε να υλοποιήσει την ίδρυση ενός χώρου, ο οποίος θα στέγαζε αρχικά τα αντικείμενα που συνέλεγε από τα ταξίδια του. Αντικείμενα ξεχωριστής αισθητικής και ποικίλου ύφους, που έμελλε σε λίγο χρονικό διάστημα να γίνουν γνωστά και στο ελληνικό κοινό. Έτσι, η συλλογή του Δελιαλή κέντρισε το ενδιαφέρον φοιτητών και πανεπιστημίων, με αποτέλεσμα, το 1993, με τη βοήθεια φίλων και γνωστών, η συλλογή να γίνει ανοιχτή για το θεσσαλονικιώτικο κοινό, αφού στεγάζεται σε ένα κατάστημα της Μητροπόλεως, κοντά στην πλατεία Αριστοτέλους. 

Έργα του Στ. Δελιαλή (Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης) | Πηγή εικόνας: elculture.gr

Σταδιακά, όσο γνωστότερη γινόταν η όλη προσπάθεια, τόσο περισσότερα αντικείμενα έφταναν στον χώρο, αποδεικνύοντας το πραγματικό ενδιαφέρον του κόσμου για το νέο αυτό εγχείρημα. Μάλιστα, κέντρισε και το διεθνές ενδιαφέρον -καθώς, τότε, ήταν ένα από τα μόλις δεκατέσσερα μουσεία του είδους παγκοσμίως-, με αποτέλεσμα μέχρι και το ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης να εστιάσει την προσοχή του σε αυτό, με την έλευση στη Θεσσαλονίκη επιμελητή του Μητροπολιτικού Μουσείου για το στήσιμο έκθεσης. 

Από το ντοκιμαντέρ How you steal a chair (Konstantinos Kambouroglou, 2017) | Πηγή εικόνας: mdfilmfest.com

Όλα φαίνεται να βαίνουν καλώς, και το 1998 η έκθεση του Δελιαλή αποφασίζεται να μετακομίσει κάπου πιο επίσημα, πιο «μουσειακά», στην Α’ προβλήτα του Λιμανιού της Θεσσαλονίκης, που τότε άρχιζε να παίρνει τη μορφή ενός «κέντρου πολιτισμού» για την πόλη, με τη μεταφορά εκεί διάφορων μουσειακών και εκθεσιακών χώρων -στο σημείο μεταφέρονται και πολλές από τις προβολές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Όμως, και παρά το αρχικό ενδιαφέρον της Πολιτείας, όπως διηγείται ο ίδιος ο Δελιαλής: «τελειώνουμε πρώτοι απ' όλα τα Μουσεία την κατασκευή -κι ο εργολάβος μάλιστα παίρνει κι ένα πριμ επειδή τελείωσε νωρίς-, έχουμε φτιάξει το πρόγραμμα, υπογράφουμε το συμφωνητικό με το Υπουργείο Πολιτισμού και υπαγόμαστε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Είναι όλα έτοιμα, αμπαλαρισμένα, και περιμένουμε να μπούμε, αλλά... Δεν μας το δίνουν. Ξεκινούν μια άλλη έκθεση. Νοικιάζουμε λοιπόν αποθήκες, μεταφέρουμε τα πράγματα. Για μεγάλο διάστημα περιμένουμε απάντηση. Ζητάμε απάντηση [...] Δεν έδωσαν. Δεν έμαθα ποτέ τι συνέβη. Είχαν έρθει οι Υπουργοί, τους είχα ξεναγήσει, τους είχε αρέσει... Και μετά σιωπή …».

Από “Στέργιος Δελιαλής, Designer. 55 Χρόνια Graphics - Χώροι - Κατασκευές - και ένα Μουσείο Design” (Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Β1, λιμάνι)) | Πηγή εικόνας: greekstatemuseum.com

Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά, και η δυσαρέσκεια τόσο του Δελιαλή όσο και της διεθνούς κοινότητας που περίμενε την επίσημη στέγαση του μουσείου, ήταν έντονη. Όσο για τα αντικείμενα της συλλογής του Έλληνα designer; Αυτά στεγάζονται σε αποθήκες -όπως, άλλωστε, και χιλιάδες αρχαιολογικά ευρήματα της χώρας που δεν έχουν βρει ακόμη το σπίτι τους-, ενώ παράλληλα η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να αποκτήσει ένα μουσείο που να εστιάζει στο design, φιλοξενώντας εκθέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος.

Ελπίζουμε πως το άστεγο -εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια- μουσείο, κάποτε θα βρει στέγη, χαρίζοντας στη χώρα έναν επιπλέον σημαντικό μουσειακό χώρο, που θα «κοιτάει», από την πλευρά του, στη σύγχρονη Ιστορία της τέχνης, αποδεικνύοντας ότι η χώρα έχει να επιδείξει ακόμα μία σημαντική πτυχή πολιτισμού, και αναδεικνύοντας ότι η Θεσσαλονίκη, εκτός από πόλη διοργάνωσης του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, είναι επίσης ικανή να σταθεί επάξια ως κέντρο πολιτισμού. Η απόφαση αυτή τη φορά είναι της ελληνικής Πολιτείας, από την οποία εξαρτάται η τελική υλοποίηση του οράματος του Στέργιου Δελιαλή, έστω και μετά τον θάνατό του. 

Περαιτέρω ανάγνωση και πηγές:

Άρης Δημοκίδης (2017). Ο Στέργιος Δελιαλής, ντιζάινερ και ιδρυτής του Μουσείου Design στο LIFO.gr. Από: lifo.gr.

Flor Vergara (2019). These 9 Design Museums Are the Best in the World. Από: architecturaldigest.com.

**Περισσότερα για το ντοκιμαντέρ How to steal a chair, στο: youtube.com.