Να κυκλοφορείς ανάμεσα μας χορεύοντας | Μενέλαος Καραμαγγιώλης
H δέσμευση και η εμπλοκή με ανθρώπους και φορείς που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας – αυτό που κάποιοι ακόμη επιμένουν να αποκαλούν «ο άλλος» - δεν είναι φορμαλιστική απόφαση. Είναι πολιτική και προκύπτει ως μια έμφυτη ανάγκη.
Το έργο του Μενέλαου Καραμαγγιώλη πηγάζει από ένα ηθικό, τολμηρό αισθητικό σθένος που - οτιδήποτε και αν δημιουργείται, παράγεται, και μοντάρεται παίρνει μορφή από το ίδιο του το θέμα. Η ενδιάμεση απόσταση είναι πολύ μικρή, ενίοτε ανύπαρκτη. Ένα τολμηρό εγχείρημα για κάθε δημιουργό, ταυτόχρονα απελευθερωτικό και περιοριστικό. Κυρίως στα έργα του που δεν έχουν φτιαχτεί για τη μεγάλη οθόνη, νιώθει κανείς πως ακυρώνεται ο δημιουργός και πως οι ιστορίες αυτό-αφηγούνται. Παραληρώντας λέει πως τελικός του στόχος είναι η αυτό-αφήγηση στην κινούμενη εικόνα.
Όπως συχνά συμβαίνει με την εξιστόρηση, η κινητήρια δύναμη είναι το αξιοθαύμαστο ή το αξιοσημείωτο και η αγάπη. Η αμεσότητα και η κατανόηση του θέματος δημιουργούν ένα φαινομενικά ακατέργαστο αποτέλεσμα, ένα πρόσωπο που μιλάει, περιγράφοντας, ζώντας και κάνοντας. Αυτή ακριβώς η αμεσότητα τοποθετεί την πρακτική στη σφαίρα του Ρεαλισμού. Όμως αυτό που δεν είναι ορατό ή προφανές, είναι ένα ατελείωτο δίκτυο σχέσεων – που πολλές φορές έχουν χαρακτήρα αλληλεξάρτησης και τις περισσότερες γίνεται ικανό να επιλύει προβλήματα– και που κάποτε προσφέρει στους ανθρώπους λύσεις στους καθημερινούς αγώνες τους και καίριες απαντήσεις σε αναπάντητα ερωτήματα, όταν τα πολιτικά συστήματα δυσκολεύονται ή αποτυγχάνουν.
Η πρώτη του ατομική έκθεση στη γκαλερί παρουσιάζει ιστορικά, ατομικά και ομαδικά κοινωνικά πορτρέτα, και οι εγκαταστάσεις στον Πειραιά και το Λονδίνο περιλαμβάνουν έργα που διατρέχουν τέσσερις δεκαετίες έρευνας, κινηματογράφησης και μοντάζ από υλικό με ήρωες (ανθρώπους, ζώα ή έμψυχα αντικείμενα), χαρακτήρες, γεγονότα και καταστάσεις.
Στον Πειραιά, και τα δύο έργα που εκτίθενται, αφηγούνται γυναικείες ιστορίες και συνδέονται μεταξύ τους. Αυτό που επιβάλλει ακόμη η κοινωνία στις γυναίκες, μια δήθεν αγνότητα, την άμωμο κύηση, κάτι που είναι ακόμα παρόν και έντονο στις παραδοσιακές και πατριαρχικές κοινωνίες.
Με το που μπαίνουμε στο χώρο, πέφτουμε πάνω σε έναν τοίχο που εμποδίζει την πρόσβαση και ταυτόχρονα περιέχει το γλέντι στο οποίο γινόμαστε αναπόφευκτα μάρτυρες και συμμέτοχοι. Μία γαμήλια τελετή – σαν αυτές που μόνο οι οικογένειες Ρομά ξέρουν να οργανώνουν – διαδραματίζεται δίπλα στην Αθήνα στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και προκύπτει από σκηνές που είχαν εν μέρει λογοκριθεί και προβάλλονται εδώ για πρώτη φορά.
Ο χρόνος γίνεται το κλειδί, που διατέμνει το υλικό (ο καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο σύστημα βασισμένο σε έναν αλγόριθμο που διασπά το φιλμικό υλικό καρέ καρέ ανάλογα με το περιεχόμενό του και τη διάρκεια κάθε πλάνου, με τον όρο Kinesia Paradoxa) και δημιουργεί μία διαφορετική οπτική και αντίληψη. Αυτή η διαδικασία μετατρέπει τις φευγαλέες στιγμές που περιέχονται σε κινηματογραφικά καρέ, τις μικρές λεπτομέρειες, σε μνημεία που υπνωτίζουν. Μεταμορφώνει θνητούς σε αθάνατους, μετατρέπει τα ρούχα σε χιτώνες, και τους ανθρώπους σε κινούμενα γλυπτά, ενώ φτάνουν στην έκσταση μέσω του χορού.
Όπως κι οι ήρωες που παρουσιάζονται, οι οποίοι έχουν μια πολύ διαφορετική και προσωπική αντίληψη του χρόνου, ικανή να τους εξασφαλίσει την αιωνιότητα.
Τα λαμπερά σώματα που λικνίζονται στο τραγούδι του μεγαλύτερου Παν-Ρομά Έλληνα σταρ Μάκη Χριστοδουλόπουλο, οι στίχοι του οποίου είναι τα μόνα λόγια που ακούγονται στο έργο και έπειτα ξανά το σκοτεινό μουρμουρητό το οποίο έχει καταλάβει τον χώρο, σε αυτό το αέναο τελετουργικό.
Τελετουργίες και ιστορίες εξουσίας και των δομών της είναι διαρκώς παρούσες στο έργο του Μενέλαου, καθώς και η παρουσία του θείου στο θαύμα της καθημερινής ζωής.
Για τον καλλιτέχνη που συναναστρέφεται τους Ρομά από τα παιδικά του χρόνια, αυτή η εθνοτική ομάδα είναι η μόνη που θεωρεί ότι ταυτίζεται με ό,τι πιο κοντινό σε αυτό που αντιλαμβάνεται ως ελληνικό: ένα έθνος από μικτές, νομαδικές φυλές, που η γλώσσα τους και η ιδιόμορφη σχέση τους με τη θρησκεία τους είναι τα μόνα χαρακτηριστικά ενωτικής ταυτότητας.
Όπως το , που διατέμνει το υλικό (ο καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο σύστημα βασισμένο σε έναν αλγόριθμο που διασπΣα Δακρυσμένη με Κοιτάζει η Παναγιάά το, έτσι και Η Προσευχή φ είναι ένα μοιρολόι για την εμπορευματοποίηση της πίστης.
Η παράθεση δύο βίντεο που προβάλλονται παράλληλα: η δημιουργία του εικονίσματος, η μαζική παραγωγή του και τα θρησκευτικά καταστήματα στο κέντρο της Αθήνας, παράλληλα με σκηνές προσκυνήματος στην ιερή εικόνα στην Παναγία της Τήνου, ένας διαφορετικός παράδεισος στα μάτια του τουρίστα και του πιστού, πόσο μάλλον του ντόπιου.
Αυτό το έργο είναι το αποτέλεσμα μίας σειράς από ταινίες που ο καλλιτέχνης γύρισε τη δεκαετία του ’80, σηματοδοτώντας μία κοινωνία σε μεταβατικό στάδιο, ενώ ο καπιταλισμός άρχιζε να κυριαρχεί όχι μόνο στην πνευματική, αλλά και σε όλες τις μορφές της εγχώριας κουλτούρας, και η τουριστική βιομηχανία άνθιζε. Όλα τα παραπάνω παραμένουν ακόμα επιτακτικά.
Σε αντίθεση με την πρώτη αίθουσα, όπου διαδραματίζεται μια γιορτή και ο χρόνος μοιάζει παραμορφωμένος, αυτό το έργο παίρνει το καθημερινό και δημιουργεί μία νέα γιορτή μέσα από αυτό.
Τα δύο έργα στον Πειραιά, κοινωνικά πορτρέτα και τα δύο, αμφισβητούν τον θεσμό του γάμου και της εκκλησίας, σύμβολα αξιών που σηματοδοτούν την ένωση, την πίστη, την υποταγή και την έκσταση, ενώ δημιουργούν δύο μνημειώδη έργα: το καθένα μετατρέπεται σε εικόνισμα. Και μια άλλη Madonna που τραγουδάει θρησκευτικά τραγούδια που μιλούν για τον έρωτα, το πάθος και τον πόθο, και τα κορίτσια -που θα παντρευτούν παρά τη θέλησή τους- βρίσκουν παρηγοριά στον χορό.
Και πού συμβαίνουν θαύματα;
Και τι είναι, εν τέλει, ένα θαύμα;
18.03.2023-27.05.2023
Rodeo Gallery, Πολυδεύκους 41, Πειραιάς
.jpg)