Ωραίος Καιρός

Ελένη Θεοφυλάκτου | Aτομική έκθεση

Η γκαλερί ALMA παρουσιάζει στον νέο της χώρο στη Σκουφά 24Α, στο Κολωνάκι, την πρώτη της έκθεση για το 2025. Πρόκειται για την ατομική έκθεση της Ελένης Θεοφυλάκτου και φέρει τον τίτλο "Ωραίος Καιρός".

Τι είναι, αλήθεια, αυτό που κινεί τον κόσμο της Ελένης Θεοφυλάκτου; Από πού έρχονται οι εικόνες της; Δεν μπορούν παρά να εκληφθούν ως φαντασιακές συνάψεις ή ως κολάζ του ασυνείδητου, με μια σουρεαλιστική και παιγνιώδη διάθεση. Ανατροπές επί ανατροπών, συναιρέσεις, παράλογο, ετερόκλητες συνάψεις, συζεύξεις, παράδοξο, παιδικότητα, γνόφος, αναποδογυρισμένα σύμπαντα, συμβάντα του φανταστικού, προσμείξεις, έκπληξη, ανησυχία, χιούμορ, έν’ ατέρμονο ζιγκ ζαγκ απ’ το εδώ στο εκεί, παύσεις, εσωτερικότητα, άβυσσος, συνιστούν μιαν άλλη πραγματικότητα, μέσα από την υπέρβαση της πραγματικότητας. Ο νους συλλαμβάνει και οδηγείται από το χέρι που χαράζει τα σημεία στη λευκή επιφάνεια, σ’ ένα παιγνίδι συνεχών μετατοπίσεων∙ οι φανταστικοί της κόσμοι ίπτανται στον χώρο και στον χρόνο: ένας ελιγμός φυγής και απόδρασης μέσα από τους μηχανισμούς και τους συνειρμούς του ονείρου. Σ’ ένα παλιότερο κείμενό μου για τη δουλειά της (2014), σημείωνα, μεταξύ άλλων: «Στην περίπτωση της Θεοφυλάκτου, φαντασία και πραγματικότητα συγχέονται σε τέτοιο βαθμό, ώστε είναι αδύνατον να εντοπίσεις την άκρη, να διαχωρίσεις τα συμβάντα. Ό,τι συμβαίνει μοιάζει να προέρχεται από έναν χώρο όπου τα όρια δεν υφίστανται, ούτε όμως έχουν διασαλευθεί ακριβώς. Περισσότερο επικρατεί μια άλλη υπόσταση, ωσάν να ήταν/ να είναι πάντα έτσι». Μετά από έντεκα χρόνια εξακολουθώ να εμμένω σ’ αυτή τη διατύπωση, με την προσθήκη του ονείρου: στη φαντασία θα προσέθετα και τ’ όνειρο. («Το όνειρο είναι μια δεύτερη ζωή», θα γράψει ο Gerard de Nerval στην Αυρηλία).

Κάπως έτσι, σκέφτομαι, μπορεί κανείς να εισέλθει στα έργα της Ελένης Θεοφυλάκτου, χωρίς όμως δικλείδα ασφαλείας, εφόσον πρόκειται για ένα περιβάλλον διακινδύνευσης. Ίσως ο θεατής θα πρέπει να διακινδυνεύσει τον εαυτό του μέσα στις εικόνες, με τον τρόπο που η καλλιτέχνις συνήθιζε να διακινδυνεύει τον εαυτό της ως περσόνα στα έργα της. Κατά το παρελθόν τοποθετούσε συχνά τον εαυτό της στο κάδρο ως φιγούρα, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους της επιφάνειας στον βιωματικό της χώρο, μετατρέποντας το ανοίκειο σε οικείο και το άλλο σε προσωπικό. Ήταν προσφιλής της τακτική: συνήθιζε να μεταμφιέζεται και να υποδύεται ρόλους, αλλάζοντας ταυτότητες και, συγχρόνως, με κάποιον τρόπο ν’ αυτοβιογραφείται. Δεν έχει σταματήσει ν’ αυτοβιογραφείται, έχουν αλλάξει οι όροι∙ όταν απουσιάζει, όπως στα έργα της παρούσης έκθεσης, θα πρέπει να την εννοήσουμε ως παρούσα, είν’ εκεί. Έτσι, στις συνάψεις της μπορούμε πάντα ν’ ανιχνεύσουμε το πρόσωπο, ένα κρυμμένο βίωμα που κινεί τον κόσμο της, μια κρυφή (αυτο)βιογραφία επί σκηνής. Διότι πολύ συχνά έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για θέατρο. Οι εικόνες της μοιάζουν με σκηνές∙ αισθάνομαι ότι μπροστά στα μάτια μου λαμβάνει χώρα μια θεατρική πράξη∙ ο χρόνος έχει παγώσει, αλλά ό,τι εκτυλίσσεται είναι ζον. Είναι δεδηλωμένες η αγάπη της Θεοφυλάκτου για το θέατρο και η καταγωγή της από αυτό.

Στο θέατρο καταφεύγει άλλωστε στα καινούρια έργα της. Και μάλιστα -πού αλλού;- στο θέατρο του παραλόγου. Ο τίτλος της έκθεσης Ωραίος Καιρός παραπέμπει αμέσως ή εμμέσως στο θεατρικό έργο του Samuel Beckett Oh! Les beaux jours/ Happy Days (Ω! Οι ωραίες μέρες/Ευτυχισμένες μέρες). Εδώ θα πρέπει να υποθέσουμε τη Θεοφυλάκτου σαν άλλη Γουίνι, θαμμένη ως τον λαιμό, ενώ «ο σκουπιδότοπος τριγύρω μοιάζει με ανθόσπαρτο οχυρό», όπως γράφει η ίδια στις προσωπικές της σημειώσεις για τα έργα. Ακόμα μια ουράνια μέρα. Εμπρός, Γουίνι. Ξεκίνα τη μέρα σου, Γουίνι. Άλλη μια μέρα. Η εικονοποιία των έργων έρχεται στην επιφάνεια μέσα από ένα βαρύ εσωτερικό πένθος, που όμως εκβάλλει στη χαρά των πραγμάτων. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος απ’ το να συνεχίσουμε, απ’ αυτό το ακατάπαυστο πήγαιν’ έλα, απ’ το να επιμείνουμε, να γιορτάσουμε, να ονειρευτούμε ανάμεσα στα συντρίμμια και στα ερείπια. Μία γλυκόπικρη αίσθηση αναδύεται, ένας κόσμος, στις συνάψεις του οποίου εξακολουθούν να συμβαίνουν τα πάντα. Είναι η αίσθηση της πένθιμης γιορτής, που θέλει όμως να πάρει κεφάλι από την ήττα. Ο τρόπος της Θεοφυλάκτου να βλέπει και να συναρμολογεί τα πράγματα δεν έχει αλλάξει. Ίσως περισσότερο από ποτέ υπάρχει μια ενατένιση. Μια ησυχία, στην οποία παλιότερα δεν μας είχε συνηθίσει. Η σιωπή είναι πιο ορατή. Τα χρώματα κυριαρχούν, με τους τόνους του γκρι και το μαύρο να υποβάλλουν το πένθος.

Ναι, το κουδούνι για ύπνο,/ όταν το νιώθω κοντά,/ να έρχεται, όπου να’ ναι/ θα χτυπήσει,/ νύχτα,/ και συνεπώς ετοιμάζομαι για τη νύχτα-/ Άλλοτε σκεφτόμουν-/ λέω άλλοτε σκεφτόμουν-/ ότι όλα αυτά τα πράγματα-/ βαλμένα πίσω μέσα στην τσάντα-/ εάν πολύ νωρίς βαλμένα πίσω μέσα στην τσάντα-/ θα μπορούσαν και πάλι να βγουν έξω-/ αν ήταν ανάγκη-/ εάν χρειαζόταν-/ και ούτω καθεξής-/ ασταμάτητα-/ πίσω μέσα στην τσάντα-/ πίσω έξω από την τσάντα-/ έως ότου το κουδούνι-/ χτυπήσει.*

Η Ελένη Θεοφυλάκτου ονειρεύεται τον κόσμο. Μοιάζει να ζει όλες τις ζωές συναρμόζοντάς τις∙ ο κόσμος έρχεται στα μάτια της ως συναρμογή. Ίσως τον ονειρεύεται τη στιγμή ακριβώς που τον βλέπει, αποτυπώνοντας το όνειρο στη ζωγραφική της. Η τέχνη, ως γνωστόν, δεν αναπαράγει το ορατό. Ίσως, λοιπόν, να ήταν/ να είναι πάντα έτσι.

ΘΑΝΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ

Ημέρες & Ώρες Λειτουργίας: Τρίτη - Πέμπτη - Παρασκευή: 11:00 - 20:00, Τετάρτη 11:00 - 16:00, Σάββατο 11:00 - 17:00